KATOLICKIE FORUM - Wirtualny klasztor PÓJDŹ ZA MNĄ !

exe

Korzystając z rozważań ✝️ prof. Mieczysława Gogacza, nawiązując do tematu "Kontemplacja-czym jest?", chciałbym przedstawić głębsze rozważania dotyczące kontemplacji, ekstazy oraz doświadczenia mistycznego. Jakie są relacje pomiędzy tymi pojęciami, i jak to się ma do życia duchowego w praktyce?

Kontemplacja, mimo że św. Bonawentura nazywa ją cognitio experientiae, nie jest jeszcze doświadczeniem mistycznym, gdyż jest "kosztowaniem" skutków obecności w nas Boga, a nie obecności samego Boga. Wynika to z wyjaśnień, podanych przez św. Bonawenturę. Wielostopniowość zresztą tego kontemplacyjnego poznania uniemożliwia uznanie kontemplacji za doświadczenie mistyczne. Najwyższym i ostatnim stopniem kontemplacji jest jakoby widzenie przez porwanie - visio... per raptum. Św. Bonaventura mówi jednak także, że najznakomitszym poznaniem - cognitio excellentissima, jest kontemplacja "per... mentis excessum - ekstazę umysłu ". przez co należy więc jeszcze zbadać, czy "visio... per raptum" jest tym samym, co poznanie "per... mentis excessum - przez ekstazę", czyli poprzez przekroczenie umysłu.

W "Itinerarium mentis in Deum" św. Bonawentura podaje, że ekstaza jest celem życia wewnętrznego i że należy jej pragnąć. Osiągnął ją św. Franciszek, a w nim Bóg zaprasza do niej nas wszystkich. Warunkiem bezpośrednim osiągnięcia ekstazy jest świętość. Warunkiem wcześniejszym jest oczyszczenie serca przez ubóstwo, prostotę i pokorę. Warunkiem nie dającym się pominąć jest modlitwa i mistyczna śmierć duszy. O tej mistycznej śmierci duszy poucza łaska, a nie wiedza, tęsknota, a nie intelekt, opłakiwanie modlitewne, a nie studia i lektury, zakochany, a nie nauczyciel, Bóg, a nie człowiek, ciemność a nie jasność, nie światło, lecz ogień zapalający duszę i przenoszący ją w Boga.

Ekstaza więc rysuje się w tych ujęciach jako afektywne, w porządku więc decyzji porzucanie siebie i zjednoczenie z Bogiem. Jest spełnieniem zjednoczenia przez miłość, a ze względu na to nie jest doświadczeniem mistycznym. Prześledźmy jednak dokładniej treść tekstów.

Rozwijając najpierw przez chwilę warunki ekstazy zwróćmy uwagę na zagadnienie hierarchizacji duszy. Św. Bonawentura uważa, że aby aby zjednoczyć sie z Bogiem, dusza musi upodobnić się do dziewięciu chórów anielskich, aby wędrować ku Bogu. To upodobnienie jest trójetapowe:

1. wznoszenie się do Boga (ascensus),
2. zstępowanie do własnego serca i odbiór oświeceń Boskich (descensus), 3. ustępowanie miejsca Bogu (regressus).

W etapie ascensus dusza wykonuje dziewięć aktów. Najpierw trzy, które upodobniają ją do aniołów, archaniołów i księstw i rozpoznawanie rzeczy (nuntiatio), rozważanie swego wśród nich miejsca (dictatio), wybór tego, co trzeba czynić (ductio).

Następne trzy akty upodabniające do zwierzchności, mocy i panowań: ordinatio jest zwracaniem się duszy do Boga jako celu, roboratio jest usunięciem wewnętrznego nieporządku, imperatio jest decyzją podjęcia obu wcześniejszych aktów.

Ostatnie trzy akty hierarchizujące duszę upodobniają ją do tronów, oherubinów i serafinów: w susceptio dusza otrzymuje oświecenie Boskie, w revelatio poznaje tajemnice Boże , w unitio uzyskuje ekstazę.

W etapie descensus dusza otrzymuje cnoty susceptivae, custoditivas, distributivae. Odpowiednio więc:

- cnoty przyjmujące: żywość tęsknoty, przenikliwość widzenia, spokojny sąd.
- cnoty zachowujące: zgodność z wolą Bożą, pokonanie zmartwień, wola zwycięstwa nad trudnościami. - cnoty rozdzielcze: jasność przykładu (oddanie dla Chrystusa nawet życia), prawda mowy (odrzucenie kłamstwa), pokorna służba bliźniemu (nie opuszczenie dzieł miłości pod pretekstem kontemplacji). Te cnoty hierarchizują duszę na wzór serafinów, cherubinów, tronów, panowań, mocy, zwierzchnictw, księstw, archaniołów, aniołów.

W etapie regressus dusza wraca do Boga wychodząc od rzeczy widzialnych, gdyż szuka Boga poza sobą, w sobie, powyżej siebie (owe extra nos, intra nos, supra nos). Dusza aktywizuje więc odpowiednio: siły zewnętrzne, wewnętrzne, wyższe.

Siły zewnętrzne to rozpoznanie Boga w znakach rzeczy tego świata (perlustratio), wybór tego, co czynić (praeelectio), kierowanie się ku dobru (prosecutio). Dusza tymi działaniami hierarchizuje się na wzór aniołów, archaniołów i księstw.

Siły wewnętrzne: wyrwanie korzeni namiętności - (castigatio),
- pokonanie trzech słabości: zaniedbania, beznadziejności, niecierpliwości (confortatio),
- kierowanie dążeniami, wyobrażeniami, zajęciami (convocatio).
Dusza naśladuje moce, panowania, trony.

Siły wyższe:
- admissio to wezwanie do zjednoczenia ekstatycznego,
- inspectio to kontemplacja Chrystusa i Trójcy Świętej,
- introductio to mistyczne wejście w Boga.
Dusza upodabnia się tu do tronów, cherubinów i serafinów. Jest wewnętrznie uporządkowana, uwolniona od tego, co ziemskie i cielesne, wewnętrznie zhierarchizowana i gotowa do przyjęcia wizyty "Boskiego Oblubieńca". W tym właśnie introductio jest jakoby porwana w Boga, rapitur in Deum.

Zauważny, że te trzy siły wyższe, a więc admissio, inspectio, introductio, prowadzą do ekstazy, którą w etapie introductio św. Bonawentura rozumie jako porwanie duszy (rapitur in Deum). Wynikałoby z tego, jakoby visio... per mentis excessum jest tym samym, elevatio per raptum - podniesienie przez porwanie.

Specjaliści w dziedzinie poglądów św. Bonawentury odróżniają jednak ekstazę od mistycznego porwania.

Do ekstazy prowadzi duszę kontemplacja intelektualna i mądrościowa, gdy dusza jest wewnętrznie zhierarchizowana i gdy wchodzi na najwyższy stopień poznania. Te stopnie są trzy:

- poznanie rzeczy poza nami (extra nos),
- wewnątrz nas (intra nos),
- poza nami (supra nos).

Są to więc rzeczy cielesne, duchowe i wieczne.

Przechodząc kolejno od jednych rzeczy do drugioh, przechodzimy także wewnętrznie od "sensus imaginatio" (władze zmysłowe), do ratio i intellectus (władze umysłowe), aby na terenie mens przejść od intelligentia do apex mentis, na szczyt duszy. Jest to długa droga. Gdy tu dojdziemy, kontemplacja pozwala nam ujmować Boga jako byt, a kontemplacja mądrościowa - Boga jako Trójcę Osób. - Wchodzimy do "Świętego Świętych" i trwamy w podziwie zachwycając się Bogiem, jako bytem i Osobami Boskimi w ich powiązaniu ze Słowem Wcielonym. Na "szczycie duszy" podziw wobec Słowa Wcielonego jest szczytem kontemplacji, która powoduje ekstazę. Ekstaza jest więc ujęciem i odbiorem. Jest ujęciem otrzymującym. Jest milczeniem. Jest excessivus modus cognoscendi..., sursum-actio mentis in Deum - jest "przekraczającym siebie sposobem poznania..., ponad dążeniem umysłu do Boga".

Dusza sama już nie ujmuje Boga, lecz jest wchłonięta przez Boga. Św. Bonawentura wyjaśnia, że "in comprehensivo cognoscens capit cognitum, in excessivo vero cognitum capit cognoscentem - w pojmowaniu poznający poznaje poznawanego, - w ekstazie (Bóg) poznawany poznaje poznającego ". Właśnie cognitum capit cognoscentem. W ekstazie wypełnia się dążenie inteligencji- "in excessivo... (terminatur) intelligentiae appetitus". W ekstazie więc dusza jest od wewnątrz oświetlona przez Boga, który spełnia jej dążenia. Dusza odpoczywa w pokoju zjednoczenia. "Poznanie i współupodobanie są nierozdzielne - visio et complecentia... inseparabiliter se habent".

Łaska kontemplacyjnej ekstazy jest światłem i miłością. Jest to ekstaza intelektu i ekstaza woli. Taką ekstazę powoduje dar rozumu. A dar mądrości sprawia, że ekstaza ta jest po prostu i przede wszystkim miłością, która pozwala doświadczać słodkości Boga. Jest więc ekstaza doświadczalnym poznaniem Boga, gdyż jest mądrością, dzięki której dusza może zakosztować słodkości Boga- "Sapientia.. dicit cognitionem et affectum..., cognitionem Dei experimentalem... cuius actus consistit in degustando divinam suavitatem Mądrość jest poznaniem i uczuciem.

Ekstaza jest wobec tego, pod wpływem daru rozumu i daru mądrości, poznaniem otrzymującym Boga jest zakosztowaniem Boskiej słodkości w taki sposób, że "cognitio illa gustui est annexa - poznanie to jest związane z zakosztowaniem". Jest poznaniem tego, co wieczne, a to, co wieczne, stanowi drogę "ad experimentalem cegnitionem divinae suavitatis - do doświadczalnego poznania słodkości Boga".

Ekstaza taka dokonuje się wtedy, gdy człowiek pominie wszystko, co nie jest Bogiem. Chodzi i o to, aby człowiek "separet se ab omni eo quod Deus non est et a se ipso - aby oddzielił się od wszystkiego, co nie jest Bogiem i od samego siebie ". Wtedy Duch Święty pomaga osiągnąć mądrość mistyczną, właśnie "per condescensionem de super - przez współzstąpienie z góry".

Istotą ekstazy jest wobec tego kosztowanie (gustus) słodyczy powiązania z Bogiem przez miłość. Krótko mówiąc, ekstaza jest udzielaną nam przez Ducha Świętego miłością, której skutkiem jest mistyczny pokój, polegający na tym, co można by nazwać "śmiercią mistyczną". Jest ona całkowitym wzniesieniem się człowieka ponad wszystkie sprawy i rzeczy stworzone, nawet ponad hierarchię aniołów. Jest utrwalaniem i wyłącznością powiązania człowieka z Bogiem. Jest śmiercią w sensie pełnego milczenia duszy, która właśnie doświadcza przychodzącej de super miłości.

Czymś innym jest więc doświadczenie mistyczne, o którym niedługo.

Z Bożym pozdrowieniem,
exe
🛐✝️