KATOLICKIE FORUM - Wirtualny klasztor PÓJDŹ ZA MNĄ !

uel

Karol Marks (1818 - 1883 r. po Chr.) to niemiecki myśliciel pochodzący z Trewiru. Po ukończeniu studiów (filozofia, historia i prawo) zajmował się dziennikarstwem i działalnością polityczną (w Paryżu założył pierwszą partię komunistyczną). Napisał: „O różnicy między filozofią przyrody Demokryta a filozofią przyrody Epikura” (doktorat), „Rękopisy filozoficzno - ekonomiczne z 1844 roku”, „Tezy o Feuerbachu”, „Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej”, „Kapitał” i „Manifest komunistyczny”.
Wraz ze swym uczniem i współpracownikiem - Fryderykiem Engelsem (1820 - 1895 r. po Chr.) jest twórcą tzw. teorii socjalizmu naukowego, czyli marksizmu. Marks czerpał inspirację z wielu źródeł myśli filozoficznej. Jednym z nich jest dziełko Tomasza Morusa (XVI w.) o szczęśliwej wyspie Utopii, z której zaczerpnął przekonanie o możliwości budowy społecznego „raju” na ziemi. Wcieleniem tego „raju” miał być totalitarny komunizm jako ostateczne uwieńczenie logiki dziejów. Myśliciel wykorzystał też dialektykę Hegla, materializm epoki Oświecenia, angielskie teorie ekonomiczne, ateistyczną koncepcję Ludwiga Feuerbacha („Istota chrześcijaństwa”) oraz ewolucjonizm Karola Darwina („O powstawaniu gatunków”).

Zasady marksizmu

Podstawowymi zasadami marksizmu są dwa, ściśle ze sobą powiązane, elementy: materializm dialektyczny i materializm historyczny. Materializm dialektyczny to całościowa teoria rzeczywistości (przyrody żywej, martwej oraz społeczeństwa). Jej celem jest opis i wyjaśnienie rzeczywistości, wyznaczenie celu działaniom człowieka oraz podanie środków przekształcenia świata. Korzenie materializmu dialektycznego natomiast tkwią w myśli Hegla, który twierdził, iż mechanizmem kierującym całą rzeczywistością jest prawo dialektyczne. Jednak to, co Hegel przypisywał światu idei, Marks odniósł do świata materii. Bowiem według tego ostatniego jedyną, prawdziwą rzeczywistością jest świat materii. Wszystko jest materią albo pierwotną, albo pochodzi i zależy od niej. Właściwością tej materialnej rzeczywistości jest właśnie dialektyka, czyli prawo nieustannego ruchu, rozwoju i zmienności. Rozwój ten przebiega przy tym od form niedoskonałych do coraz doskonalszych, np. od atomu do człowieka. Siłą napędową owego rozwoju są zaś wewnętrzne sprzeczności (konflikty), z których wyłania się nowa jakość bytu. Tak więc, według Marksa, rzeczywistość materialna rozwija się według heglowskiej triady, do której należą: teza, antyteza i synteza. Materializm dialektyczny zatem to taki pogląd, zgodnie z którym istnieje jedynie materia, która poprzez ciągły rozwój ujęty w dialektyce przyjmuje coraz to nowe postaci. Świat nie jest więc rozumiany jako „zespół gotowych rzeczy”, lecz jako „zespół procesów, w których rzeczy pozornie niezmienne (...) podlegają nieustannym zmianom stawania się i zanikania”.
Marks wyróżnił trzy prawa dialektyki

Pierwszym z nich jest tzw. prawo przechodzenia zmian ilościowych w jakościowe. Inaczej mówiąc, zgodnie z tym prawem, ilość przechodzi w jakość. Prawo to odnosi się do życia społecznego, które przechodzi od jednego stanu jakościowego społeczeństwa do drugiego. Dokonuje się to w wyniku nagromadzenia się w ramach starego ustroju społeczeństwa drobnych zmian ilościowych, które na drodze rewolucji prowadzą do powstania nowej jakości tego społeczeństwa. Np. stopniowy wzrost liczby proletariatu robotniczego wywołuje rewolucję socjalistyczną, która przekształca klasę uciskaną w panującą. Z tym prawem wiąże się prawo negacji negacji, czyli prawo syntezy. Zmiana jakościowa jest bowiem negacją wcześniejszej jakości bytu. Nowy byt natomiast stanowi już wyższy poziom rozwoju, na którym jednak mogą być obecne jakieś elementy niższego etapu. Przykładem jest teoria Marksa głosząca, iż na początku był komunizm pierwotny, następnie własność prywatna, w przyszłości zaś powstanie znów komunizm, lecz na wyższym etapie rozwoju. Trzecim prawem dialektyki jest tzw. prawo jedności przeciwieństw. Stwierdza ono, iż przeciwieństwa, które walczą ze sobą, jednocześnie wzajemnie się przenikają i warunkują. Każda faza rozwoju bytu to jedynie etap w ścieraniu się wspomnianych dialektycznych przeciwieństw. Materializm historyczny natomiast stanowi filozoficzną teorię społeczeństwa i jego dziejów. Jest ona zastosowaniem tez materializmu dialektycznego w stosunku do życia społecznego. Zdaniem Marksa bowiem społeczeństwo to układ jednostek powiązanych ze sobą różnymi relacjami i odniesieniami. Główną siłą napędową społeczeństwa jest produkcja dóbr materialnych. O sposobie ich produkcji po części decydują ludzie i narzędzia pracy - siły wytwórcze , a głównie stosunki produkcji, np. korzystnej dla wszystkich współpracy lub wyzysku jednych przez drugich. Całokształt stosunków produkcji jest z kolei podstawą (bazą), na której tworzy się tzw. „nadbudowa" czyli całe życie społeczne ludzi - kultura, prawo, polityka itp.

Nadbudowa odzwierciedla ekonomiczny ustrój społeczeństwa. Zmiana podstawy ekonomicznej (bazy) pociąga za sobą przewrót w nadbudowie. Jest tak dlatego, ponieważ „nie świadomość ludzi określa ich byt, lecz przeciwnie, ich byt społeczny określa ich świadomość”.
Siłą napędową rozwoju społeczeństwa są sprzeczności (walka przeciwieństw). Konflikty takie pojawiają się pomiędzy potrzebami ludzi a możliwościami ich zaspokojenia. Ilość dóbr służących do zaspokojenia potrzeb jest bowiem ograniczona, natomiast potrzeby ludzkie nieustannie wzrastają, wyprzedzając możliwość ich zaspokojenia. Inne sprzeczności powstają pomiędzy siłami wytwórczymi a stosunkami produkcji, które nie nadążają za rozwojem sił wytwórczych. Sprzeczności owe stają się przyczyną rewolucji społecznej, powodującej przemiany w stosunkach produkcji, tak aby dopasowały się do wymagań sił wytwórczych. Kolejne sprzeczności natomiast wytwarzają się pomiędzy bazą, czyli podłożem ekonomicznym, a nadbudową. Podsumowując, należy stwierdzić, iż zdaniem Marksa, historia społeczeństwa to dzieje ucisku jednej klasy przez drugą oraz idąca za tym walka klas, która znosi niesprawiedliwy ustrój, budując społeczeństwo komunistyczne tworzące odpowiednie warunki dla rozwoju każdego człowieka.

Teoria człowieka
Człowiek jest wytworem przyrody oraz zmieniających się warunków społeczno - historycznych. Człowiek nie posiada więc stałej istoty, określonej raz na zawsze, lecz „staje się”. Właściwości konkretnego człowieka zależą przy tym od zmieniających się warunków społecznych. Natura ludzka ma tu wymiar historyczny. Bowiem zdaniem Marksa historia „nie jest niczym innym, jak tylko tworzeniem człowieka poprzez pracę ludzką”.
Człowiek zatem tworzy się, rozwija a nawet niejako stwarza sam siebie poprzez pracę, która jest warunkiem i sensem życia. Praca polega na celowym przetwarzaniu przyrody i dostosowaniu jej do potrzeb człowieka w celu uzyskania środków do ich zaspokojenia. Człowiek, przezwyciężając determinację czysto biologiczne, przekształca warunki bytowania oraz zmienia samego siebie jako gatunek. Tak pojęta praca decyduje o wyjątkowym statusie człowieka w przyrodzie. Analiza wytworzonych pracą uwarunkowań społecznych oraz przemian historycznych pozwala zatem poznać naturę człowieka.
Człowiek, według marksizmu, to tylko część społeczeństwa stanowiącego układ jednostek powiązanych różnorodnymi relacjami. Człowiek jest więc nie tylko bytem przyrodniczym i historycznym, lecz też bytem społecznym. Osobowość człowieka tworzy się bowiem na skutek współpracy z innymi ludźmi w trakcie przetwarzania przyrody. Inaczej rzecz ujmując, człowiek dzieje się w społeczeństwie i poprzez społeczeństwo. I dlatego istotą człowieka jest „całokształt stosunków społecznych”. Człowieka nie można zatem zrozumieć bez odniesienia go do społeczeństwa.

Etyka marksistowska
Najwyższą wartością moralności marksistowskiej jest człowiek. Powinien on mieć równe szanse w dostępie do pracy, oświaty oraz dóbr materialnych, tak aby dzięki nim mógł siebie zrealizować. Wszyscy ludzie są sobie równi (egalitaryzm). I dlatego pomiędzy ludźmi powinny panować braterstwo i solidarność. Miejsce, które zagwarantuje realizację tych wartości, to społeczeństwo komunistyczne, dzięki któremu powstanie „nowy człowiek”. Środkiem wiodącym do jego powstania jest walka klas prowadząca do rewolucji proletariatu obalającej wszelkie formy alienacji. Alienacja to, w mniemaniu K. Marksa, wyobcowanie, ogołocenie człowieka z jego istoty, redukcja do roli rzeczy, „odczłowieczenie człowieka”. Zło alienacji polega na tym, że człowiek zaczyna być traktowany jak przedmiot (np. przez pracodawcę - kapitalistę), a praca nie stanowi już źródła twórczości i samorealizacji, lecz jest podejmowana z przymusu, służąc jedynie do zaspokajania podstawowych potrzeb (głodu czy potrzeby snu). Ludzie rywalizują wtedy ze sobą, walcząc o przetrwanie. Człowiek przestaje zatem żyć życiem godnym człowieka, a jego osobowość ulega degradacji. Jednak nie tylko warunki ekonomiczne stanowią źródło alienacji. Jej przyczyną jest również religia, która stanowi wymysł zbiorowej świadomości oraz wyraz społecznej frustracji. Marks uznał, że religia jest „opium dla ludu.” Pełni bowiem rolę uśmierzającą ból spowodowany nędzą oraz wyzyskiem społecznym. Stanowi formę ucieczki od konkretnej rzeczywistości. Ponadto człowiek religijny jest poddany Bogu i od niego zależny. Występuje tu zatem relacja nierówności, w której człowiek jest istotą niższą i zniewoloną. Należy więc obalić tę relację nierówności podobnie jak wszystkie inne zniewalające człowieka systemy. Najwyższą wartością dla człowieka jest bowiem drugi człowiek.
Zdaniem Marksa nie ma ponadczasowych norm moralnych, lecz każda klasa społeczna posiada właściwe sobie zasady etyczne, które są wytworem każdorazowej sytuacji ekonomicznej. Przestrzeganie owych norm jest konieczne dla funkcjonowania wszelkiego organizmu społecznego. W etyce marksistowskiej do takich reguł zalicza się zasadę samorealizacji (indywidualizm). Każdy człowiek ma prawo do zaspokojenia swoich potrzeb. Najbardziej istotną z nich jest potrzeba dobrowolnej, świadomej i celowej pracy. Dzięki niej bowiem człowiek rozwija swoją indywidualność oraz naturalne talenty. Samorealizacja nie może jednak naruszać praw przysługujących innym ludziom, którzy również dążą do kształtowania swoich uzdolnień. Dlatego też w życiu społecznym należy kierować się zasadą uspołecznienia (kolektywizm), zgodnie z którą drugiego człowieka powinno traktować się w duchu braterstwa i solidarności. Praca, dzięki której człowiek staje się człowiekiem, jest możliwa tylko dzięki wzajemnej współpracy. Zasadę samorealizacji oraz uspołecznienia (kolektywizm) należy zatem zawsze traktować łącznie. Współpracując z innymi (kolektywizm), człowiek nie będzie wynosił się ponad społeczeństwo. Zachowując natomiast własną indywidualność (samorealizacja), nie zniknie w „masie społecznej”. Pierwszym warunkiem realizacji owych zasad jest rewolucja proletariacka obalająca stosunki społeczne, w których człowiek jest istotą wyzyskiwaną i zniewoloną. Drugim warunkiem zaś jest zbudowanie społeczeństwa bezklasowego opartego na równości wszystkich ludzi.

Odmiany marksizmu
Po śmierci Marksa jego myśl ulegała zmianom, na miarę potrzeb czasu i miejsca, w których miała być wykorzystana. W ten sposób powstały następujące, główne jej odmiany: leninizm, stalinizm, trockizm, maoizm i neomarksizm.
Leninizm zatem to modyfikacja marksizmu, której autorem był Włodzimierz Iljicz Uljanow (1870 - 1924 r. po Chr.) - pseudonim „Lenin”, autor książki „Materializm, a empiriokrytycyzm”. Podstawowymi zmianami wprowadzonymi do marksizmu przez Lenina były zaś:
1) uznanie, że kryzys kapitalizmu i rewolucja nie wystąpią wtedy, gdy kapitalizm zapanuje i rozwinie się na całym świecie, jak twierdzili Marka i Engels, lecz wtedy, kiedy w danym kraju wystąpią sprzyjające temu okoliczności. Takim krajem miała być, według Lenina, oczywiście Rosja;

2) Klasą generującą rewolucję (jej bazą) mieli być nie tylko robotnicy, jak pisał Marks, lecz także żołnierze, a nawet biedniejsze chłopstwo;

3) Podstawą rozwoju dziejowego nowego społeczeństwa komunistycznego, jako wolnego od klasowych napięć, ma być postęp techniczny rozumiany jako uprzemysłowienie poprzez rozwój przemysłu ciężkiego i wydobywczego. Stąd pochodzi słynna leninowska definicja komunizmu. Jest to zatem „władza sowietów (rad robotniczych i żołnierskich) plus elektryfikacja”. Po śmierci Lenina władze objął Józef Wissarionowicz Dżugaszwili (1879 - 1953 r. po Chr.) - pseudonim „Stalin”. Jeżeli chodzi o zmiany w marksizmie, to Stalin pominął wspomniane wyżej prawo „negacji negacji”, twierdząc, że nadbudowa (kultura, religia itp.) zostaje unicestwiona natychmiast po likwidacji swojej bazy (stosunków gospodarczo - społecznych). Odrzucał też prawo „jedności przeciwieństw”, wprowadzając na jego miejsce prawo zaostrzania się walki klasowej w miarę rozwoju komunizmu. Poza tym Stalin nie zgadzał się z poglądem Marksa o tym, iż decydującym czynnikiem rozwoju dziejowego jest masa. Według Józefa Dżugaszwilego najważniejszą rolę w rozwoju mają nie masy, lecz ma ją wybitna jednostka przywódcza. na koniec trzeba dodać, że Stalin odrzucał marsksistowskie i leninowskie poglądy o konieczności rewolucji światowej, głosząc w zamian hasło „budowy socjalizmu w jednym kraju”. I właśnie w sprzeciwie wobec owego hasła budowała się kolejna odmiana marksizmu - tzw. „trockizm”. Jego twórcą był Lew Trocki (właściwie Bronstein, 1879 - 1940 r. po Chr.). Jako zwolennik rewolucji światowej musiał on wyjechać ze Związku Sowieckiego. na emigracji Trocki połączył swoje poglądy na temat rewolucji światowej z odrzucającymi ideę państwa anarchosyndykalizmem i anarchizmem głoszącym pochwałę terroru. Właściwą dla trockizmu była zatem koncepcja permanentnej rewolucji światowej realizowanej poprzez przemoc. I ta właśnie koncepcja łączy trockizm z kolejną odmianą marksizmu - maoizmem. Jego twórcą był chiński myśliciel i przywódca Mao - Tse - Tung (1893 - 1976 r. po Chr.) Napisał on liczne teksty, w tym m.in.: „W sprawie praktyki”, „O sprzecznościach”, „Wyjątki z dzieł przewodniczącego Mao - Tse - Tunga,” czyli tzw. „Czerwona Książeczka”. W tekstach tych Mao głosił prymat praktyki przed teorią tak w dziedzinie poznania, jak i w dziedzinie praktyki. Poza tym autor ten uważał, że w opisanych przez Marksa etapach rozwoju dialektycznego główną rolę odgrywa jednak tylko podstawowa sprzeczność, która podporządkowuje sobie wszystkie pozostałe sprzeczności. Poza tym, według Mao, bazą rewolucji mają być nie robotnicy (proletariat miejski), lecz chłopi (proletariat wiejski). Można jeszcze dodać, że tak samo jak leninizm i trockizm, maoizm dążył do zdobycia władzy na całym świecie i jego przebudowę na wzór Chin. Środkiem tej przebudowy miało być całkowite i radykalne upaństwowienie: rodziny - poprzez tworzenie wielkich komun na wzór platoński, w których oddzielenie mieli żyć dorośli (matki i ojcowie) oraz oddzielenie dzieci; własności - (nawet bez działek przyzagrodowych); konsumpcji - poprzez ciężką i surową ascezę socjalistyczną w ofierze dla państwa.

Neomarksizm
W XX wieku antropologiczno - etyczna część myśli Marksa została zmodyfikowana i dostosowana do nowych warunków historyczno - społecznych przez filozofów i socjologów działających w Instytucie Badań Społecznych założonym w 1924 r. we Frankfurcie nad Menem. Do najważniejszych przedstawicieli tego środowiska, nazywanego też „Szkołą Frankfurcką”, należy zaliczyć: Maxa Horkheimera, Teodora Adorno, Herberta Markuse’a, i Jurgena Habermasa. Elementem ściśle marksistowskim omawianej doktryny było częste powoływanie się na Marksa (choć już nie na jego przyjaciela Engelsa) w jego niektórych poglądach i pojęciach. Generalnie jednak marksizm jest tu używany jako skuteczna nauka o metodach (metodologia) badań zależności zjawisk społecznych i świadomościowych (wierzenia, poglądy, nastroje itp.) od warunków ekonomicznych.
Tym, co charakterystyczne dla „Szkoły Frankfurckiej” jest totalna krytyka i negacja współczesnego społeczeństwa we wszystkich jego dziedzinach: ekonomicznej, społecznej, naukowej, kulturalnej, estetycznej. Społeczeństwo to bowiem w sposób ukryty zniewala człowieka tak skutecznie, że człowiek tego nawet nie zauważa. Zadaniem filozofii jest więc ciągła krytyka tak, aby owa ukryta niewola zaczęła być dostrzegana. Zdaniem neomarksistów w społeczeństwie XX wieku, tak samo jak w XIX wieku, panują ucisk i niesprawiedliwość społeczna. Według „frankfurtczyków” współczesnymi zagrożeniami są: cywilizacja naukowo - techniczna i konsumpcyjny tryb życia albo biurokratyzm życia społecznego świadczący o „totalnym zarządzaniu społeczeństwem” ograniczającym wolność i indywidualność człowieka.
Nową „klasą uciskaną ” nie są już chłopi czy robotnicy, lecz mniejszości (etnicze, narodowe, seksualne), dzieci, młodzież akademicka, kobiety i narody krajów rozwijających się. Doznają oni różnorodnych prześladowań ze strony tzw. „osobowości autorytarnej]” uważanej przez neomarksistów za „wroga klasowego”. Wytworem tej osobowości są tradycyjne normy moralne i obyczajowe, religia, tradycyjna rodzina oparta na autorytecie władzy rodzicielskiej. Należy zatem zastąpić ową „osobowość autorytarną” i jej wytwory „osobowością tolerancyjną” wobec wszelkiej odmienności. Jednak „tradycyjny model rewolucji”, proponowany przez Marksa, polegający na zburzeniu kapitalizmu przy pomocy chłopów i robotników, nie pasuje już do społeczeństwa XX wieku.
Nowe modele rewolucji zostały wypracowane przez tzw. „eurokomunizm”. ta wersja marksizmu głosi wyrzeczenie się przemocy i dyktatury, a także optuje za demokracją w stylu zachodnim, akceptując parlamentaryzm i liberalną wykładnię praw człowieka. Eurokomunizm nie zrezygnował jednak ze zdobycia władzy jako celu, lecz tylko zmienił prowadzące do tego środki. Miały nimi być więc nie akty fizycznego zniszczenia wrogów, których zwolennikami byli wcześniej przedstawieni myśliciele, lecz dzieła kultury. Podstawę teoretyczną temu poglądowi dał Antonio Gramsci (1891 - 1937 r. po Chr.), autor m.in. „Zeszytów więziennych”, twórca Włoskej Partii Komunistycznej. Myśliciel ten ujął marksizm (podobnie do Mao - Tse - Tunga) jako filozofię praktyki. I właśnie w jej ramach, nawiązując do chińskich doświadczeń z komunizmem, Gramsci sformułował tezę długiego marszu przez kulturę. Teza ta stwierdzała, że zdobycie hegemonii politycznej musi być poprzedzone zdobyciem hegemonii kulturalnej. Oznacza to, że zdobycie władzy przez marksistów (rewolucję marksistowską) warunkuje długotrwałe budowanie i upowszechnianie kultury marksistowskiej. Kultura ta w odpowiednim momencie stanie się zaś czynnikiem sprawczym zmiany społecznej, czyli „rewolucji ludowej”. Dla jej przeprowadzenia oraz dla osiągnięcia „hegemonii politycznej ” Gramsci postulował utworzenie tzw. „inteligencji organicznej” zrośniętej z „masami ludowymi”. Nową postacią ruchu rewolucyjnego ma być zatem „przenikająca i rozproszona dezintegracja systemu” polegająca na mentalnej transformacji, a nie na przemocy. Zadania owej destrukcji mają się podjąć intelektualiści, realizując je poprzez permanentną krytykę i negację życia społecznego. Autorami zniszczenia „systemu” mają być również wszystkie wspomniane mniejszości.

Konsekwencje marksizmu
Myśl filozoficzna Marksa niezwykle mocno wpłynęła na dalsze dzieje Europy i świata. Marksizm bowiem - jako teoria dotycząca życia społecznego - został wykorzystany do przetworzenia społeczeństw ludzkich. Było to zgodne z pragnieniami samego Marksa piszącego, iż do tej pory „filozofowie rozmaicie tylko interpretowali świat, idzie jednak o to, aby go zmienić.” Głównym ośrodkiem marksizmu stała się Rosja, gdzie uzyskał on rangę niejako „religii państwowej”. Zmianę społeczeństwa rosyjskiego zapoczątkował Lenin - założyciel partii bolszewickiej, którą ustanowił główną siłą państwa i wszelkich przemian społeczno - ekonomicznych. Naczelnym celem owych przemian było wpierw zdobycie władzy przez proletariat, a następnie ustanowienie komunizmu, tzn. zniesienie w ogóle klas społecznych, upolitycznienie nauki i kultury, likwidacja religii i dobrobyt materialny dla wszystkich (według ich potrzeb). Motorem rozwoju nowego społeczeństwa ku celowi ostatecznemu - komunizmowi miał być postęp techniczny. Teorię i praktykę marksizmu - leninizmu zradykalizował następnie J. Stalin. Wysunął on tezę o wzmaganiu się (zaostrzaniu się) „walki klas” w miarę postępu komunizmu. Głównym zewnętrznym wrogiem rodzącego się komunizmu był natomiast, zdaniem Stalina, kapitalizm zjednujący sobie, w łonie samego komunizmu, sojuszników, tzw. „wrogów wewnętrznych”, z którymi należało bezwzględnie walczyć. I to właśnie stało się powodem przekształcenia się Związku Sowieckiego w olbrzymi łagier (obóz pracy), w którym rozwinęły się: dyktatura jednostki, terror, masowe represje i ludobójstwo oraz powszechne zakłamanie. Życie społeczne natomiast oparto na przymusowej kolektywizacji, industralizacji, zniesieniu autonomii sądów oraz instrumentalnym wykorzystaniu prawa. Podobny model życia społecznego przyjął Mao Tse - Tung w Chinach, Kim Ir Sen w Koreańskiej Republice Ludowej i Nicolae Ceausescu w Rumunii. W swych głównych elementach stalinizm przetrwał w tych krajach, także, choć w mniejszej części, w Związku Sowieckim aż do 1989 roku, a w KRLD funkcjonuje nawet do dziś. Należy jeszcze dodać, że również tak nietotalitarna odmiana marksizmu, jak neomarksizm, miała swoje drastyczne konsekwencje w postaci buntów młodzieżowych w latach 60. Z kolei działający w latach 70. lewicowi terroryści z włoskich „Czerwonych Brygad” i niemieckiej „Frakcji Czerwonej Armii” inspirowali się w swych zamachach ideami trockizmu. Współcześnie natomiast ciągle żywe są koncepcje „Szkoły Frankfurckiej”, które odgrywają pewne role w walce z większością społeczeństw toczoną przez mniejszości seksualne i inne o takie same prawa, jakimi cieszy się ta większość.